تأویل و تحلیل داستان «شبیه گالیله» از عالیه عطایی بر مبنای رویکردهای روانکاوانه و فمنیسم مارکسیستی
الموضوعات : Research in Contemporary Iranian Literature
همایون جمشیدیان
1
,
لیلا نوروزپور
2
,
مرضیه نخعی
3
1 - دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گلستان، ایران
2 - استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گلستان، ایران
3 - دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گلستان، ایران
الکلمات المفتاحية: عالیه عطایی, تأویل, نقد روانکاوانه, فمنیسم مارکسیستی و مجموعه داستان «شبیه گالیله». ,
ملخص المقالة :
«شبیه گالیله»، داستانی است در مجموعة «چشم سگ» از عالیه عطایی. داستان، بیان احوال و ماجرای مردی است که ماری را از افغانستان برای فروش به ایران می‌آورد. ضیا، شخصیت اصلی داستان در مواضع متعدد، صفات، حالات و کنش‌هایی به همسر و دختر و گاه دیگر زنان داستان اسناد میدهد که پیشتر برای مار نیز به کار برده بود. مسئلة مقاله، یافتن توجیه یا علتی برای این اسنادهاست. از این‌رو با رویکرد روانکاوانه به بررسی ناخودآگاه متن و شخصیت اصلی پرداخته شد و از آنجا که این رویکرد، وجوه اجتماعی و رابطة قدرت را در بر نمیگیرد، در بخشی دیگر با رویکرد فمنیسم مارکسیستی، متن تحلیل و بررسی شد. روش پژوهش، توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر تفسیر و تأویل است. نتایج پژوهش نشان میدهد که ناخودآگاه متن از طریق شخصیت اصلی با ادغام و جابهجایی، تداعی و نماد، مار و زن را به جای هم مینشاند. و زن/ مار به شیئی برای بهرة اقتصادی فروکاسته میشود. طبیعیشدگیِ رابطة زن/ مار مطابق خواست شخصیت اصلی و سرانجام رهایی از سلطة شخصیت اصلی در قالب خودبودگی و استقلال در زندگی و تأمین نیازهای اولیه پدیدار شده است. مفاهیم ارزشی ذکرشده در داستان طبق نظرگاه و گفتمان غالب شخصیت اصلی و در جهت تثبیت سلطة او بر زن/ مار، تغییر معنا مییابد.
الیاده، میرچا (1399) تاریخ اندیشه¬های دینی، ترجمه مانی صالحی علامه، جلد 1، چاپ دوم، تهران، نیلوفر.
استنلی، جیسن (1389) سازوکار فاشیسم، ترجمة بابک تختی، تهران، نگاه.
ایگلتون، تری (1383) مارکسیسم و نقد ادبی، ترجمة اکبر معصوم¬بیگی، تهران، دیگر.
---------- (1397) درآمدی بر ایدئولوژی، ترجمة اکبر معصوم¬بیگی، تهران، بان.
برسلر، چارلز (1386) درآمدی بر نظریه¬ها و روش¬های نقد ادبی، ترجمة مصطفی عابدینی‌فرد، تهران، نیلوفر.
پاینده، حسین (1402) نقد ادبی، جلد 2، چاپ اول از ویراست دوم، تهران، مروارید.
پیگلیا، ریکاردو (1400) نظریه¬هایی دربارة داستان کوتاه، در تفنگ چخوف، ترجمة احمد اخوت، تهران، جهان¬ کتاب.
تایسن، لوئیس (1387) نظریه¬های نقد ادبی معاصر، ترجمه مازیار حسین¬زاده و فاطمه حسینی، تهران، نگاه امروز.
جانسون، رابرت ¬الکس (1399) تحلیل کاربردی خواب و رؤیا، ترجمه نیلوفر نواری، چاپ هفتم، تهران، بنیاد فرهنگ زندگی.
شمیسا، سیروس (1394) نقد ادبی، چاپ سوم، تهران، میترا.
عطایی، عالیه (1400) چشم سگ، چاپ ششم، تهران، چشمه.
رابینز، روت (1389) فمنیسم¬های ادبی، ترجمة احمد ابومحبوب، تهران، افراز.
فروم، اریک (1398) گریز از آزادی، ترجمة عزت¬الله فولاوند، چاپ بیست¬ویکم، تهران، مروارید.
فروید، زیگموند (1382) تفسیر خواب، ترجمه شیوا رویگریان، تهران، مرکز.
------------ (1397) زندگی علمی من، ترجمة علیرضا طهماسب، چاپ دوم، تهران، بینش نو.
کلیما، ایوان (1398) روح پراگ، ترجمة خشایار دیهیمی، چاپ شانزدهم، تهران، نشرنی.
کمالی، محمود و هادی یوسفی (1403) «بررسی مفهوم «دیگری» و «حضور و غیاب» در مجموعه داستان چشم سگ از عالیه عطایی بر اساس نظریة متافیزیک حضور ژاک دریدا»، پژوهشنامه ادبیات داستانی، انتشار آنلاین.
لابیکا، ژرژ (1377) شیءوارگی، در: درآمدی بر جامعه¬شناسی ادبیات، ترجمه محمدجعفر پوینده، تهران، نقش جهان، صص292-296.
لوکاچ، جورج (1377) تاریخ و آگاهی طبقاتی، ترجمة محمدجعفر پوینده، تهران، تجربه.
مرادی، ایوب و سارا چالاک (1400) «نقد مجموعه داستان چشم سگ از عالیه عطایی بر اساس مفهوم بیگانگی از ژولیا کریستوا»، ادبیات پارسی معاصر، سال یازدهم، شمارة اول، بهار و تابستان، صص 275-298.
نعیمی، زری (1399) «چشم سگ دروغ نمی¬گوید» نگاه نو، سال سی¬ام، شماره 127، صص 246-250.
وولهایم، ریچارد (1395) فروید و فهم هنر، در: تلی از تصاویر شکسته، ترجمة شهریار وقفی¬پور، چاپ دوم، تهران، چشمه.
یانگ، جولیان (1396) فلسفة قاره¬ای و معنای زندگی، ترجمه بهنام خداپناه، تهران، حکمت.