سنگاب در معماری مذهبی ادیان ابراهیمی شهر اصفهان (نمونههای مطالعاتی: بناهای مذهبی یهودیت، مسیحیت و اسلام)
الموضوعات : Islamic Architecture
سمیه امیدواری
1
,
جواد آقاجانی کشتلی
2
1 - دانشیار گروه معماری، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه علم و هنر، یزد، ایران
2 - استادیار گروه پژوهش هنر، دانشکدۀ هنر و معماری، دانشگاه علم و هنر، یزد، ایران
الکلمات المفتاحية: آّب, سنگاب, اماکن مذهبی- عبادی, ادیان ابراهیمی و اصفهان.,
ملخص المقالة :
سنگاب به عنوان یکی از عناصر مهم فرهنگی و مذهبی، نقش قابل توجهی در تاریخ ادیان مختلف ایفا کرده است. این عنصر در ادیان یهودیت و مسیحیت و اسلام، اهمیت خاصی دارد و در فرهنگهای دیگر نیز بهنوعی به کار رفته است. به علت وابستگی این ادیان به آب و بهویژه پاکی و طهارت، کارکرد سنگابها نیز در اماکن مذهبی متعلق به این ادیان، ویژه شده است. شهر اصفهان به دلیل داشتن محل عبادت هر سه دین یهود، مسیحیت و اسلام، محل مناسبی برای انجام پژوهش بوده است تا کارکرد سنگاب در این شهر در کنار هم بررسی شود. این مقاله با هدف شناسایی و تحلیل وضعیت سنگاب در معماری مذهبی ادیان یهودیت، مسیحیت و اسلام در بناهای عبادی اصفهان انجام شده است. روش پژوهش این مقاله، توصیفی- تحلیلی بوده و کوشیده است با بهرهگیری از منابع مکتوب و همچنین منابع میدانی به تحلیل کارکرد این سنگابها در بناهای مختلف مذهبی بپردازد. نمونهها از بناهای مذهبی در ادیان یهودیت، مسیحیت و اسلام در اصفهان به عنوان یکی از شهرهای تاریخی ایران انتخاب شد که در نهایت بر اساس روش تجزیه و تحلیل کیفی، تحلیل و بررسی شد. نتایج حاصل از پژوهش نشان داده است که سنگاب در مکانهای عبادی موجود در اصفهان در کنیسه ناسی، کلیسای وانک و مسجد جامع اصفهان، دارای اشتراکات و وجه تمایزاتی بوده است. وجود آب و سنگاب در هر سه دین، نماد طهارت و پاکیزکی است، اما مکان قرارگیری، ابعاد و تناسبات، تزیینات و کتیبههای موجود بر سنگابها و کارکرد آن در سه بناهای عبادی مختلف، بر اساس تفاوت در ساختار مذهبی، متفاوت بوده است.
احمدزاده، فرید و مرضیه طالبی و علی اصغر سلحشور و مهدیه شواکندی (۱۳۹۸) «گونهشناسی و تحلیل تزیینات حجاری مسجد عتیق اصفهان در دورههای صفوی و قاجار»، فصلنامه علمی نگره، شماره ۴۹، صص 5-17. http://noo.rs/ttRs9.
احمدی، زهرا (۱۴۰۱) «مطالعه تطبیقی معماری داخلی کلیساهای وانک و بیتاللحم با کلیساهای دوره باروک»، دوفصلنامه اندیشنامه معماری داخلی، سال دوم، شماره ۲، صص ۱3۵-115. http://noo.rs/E4uuy.
افضل طوسی، عفتالسادات و نسیم مانی (۱۳۹۲) «سنگابهای اصفهان، هنر قدسی شیعه»، باغ نظر، سال دهم، شماره ۲۷، صص 49- 60. http://noo.rs/K2kOU.
الیاده، میرچا (۱۳۷۶) رساله در تاریخ ادیان، ترجمه جلال ستاری، تهران، سروش.
جوادی، شهره (1393) تداوم نشانهها و بقایای معماری مهری قفقاز در کلیساهای ارمنستان گرجستان، باغ نظر، 11 (31)، صص 33-44. https://www.bagh-sj.com/article_7840.html.
حقنظریا، گمنام (۱۳۸۵) کلیساهای ارمنه جلفای نو اصفهان، ترجمه نارسس سهرابی ملایوسف، تهران، فرهنگستان هنر.
حمزوی، یاسر (۱۳۹۱) «بررسی فن ساخت بخشی از تزیینات معماری اسلامی کلیساهای ارمنیان اصفهان»، مجله هنر، شماره ۱۶۳، صص 80-85. http://noo.rs/8LRFX.
حسنعلیپورمند، حسن و فتانه سنگتراش (۱۳۹۸) «اندیشه یهودیان در ایجاد کنیسه (نمونه موردی: محله جویباره در اصفهان)»، فصلنامه هنر و تمدن شرق، سال هفتم، شماره ۲۶، صص5-20. https://doi.org/10.22034/jaco.2019.99672.
خاکپور، مینو و فاطمه کاتب (۱۳۹۶) «بررسی تطبیقی معماری دینی در مسیحیت و اسلام با نقد نظریات تیتوس بورکهارت (مطالعه موردی: اصفهان)»، باغ نظر، سال چهاردهم، شماره ۵۰، صص 57-۷۰. http://noo.rs/OcL9O.
دادمهر، منصور (۱۳۷۸) سقاخانهها و سنگابهای اصفهان، اصفهان، گلها.
سبحانی حسینی، فاطمه و بهنام رجبیفر (۱۳۹۶) تقدس آب در ادیان الهی، کنفرانس بینالمللی عمران، معماری و شهرسازی ایران معاصر، تهران، ایران. https://civilica.com/doc/710374.
صادقینژاد، امیر و عباس مسعودی (۱۴۰۰) «مطالعه تطبیقی بناهای عبادی شریعت یهود و مساجد شریعت اسلام با تأکید بر روند شکلگیری نخستین بناها بر مبنای متون نظری و دینی»، فصلنامه پژوهشهای معماری اسلامی، شماره ۳۰، صص 17-42. http://noo.rs/H2QnD.
طلایی، سمیه و علی اکبری و مهدی حمزه نژاد (۱۳۹۹) «تحلیل پدیدارشناختی مکان قدسی در شهر ایرانی- اسلامی مبتنی بر انحای حضور عناصر چهارگانه در فضا (مطالعه موردی: آرامگاه شاه نعمتالله ولی در شهر ماهان)»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی- اسلامی، شماره ۴۲، صص 43- 54. http://noo.rs/wxEZv.
کتاب مقدس (عهد عتیق و جدید) (1388) مترجم فاضل خان همدانی، ویلیام گلن و هنری مرتن، تهران، اساطیر.
محمدی میلاسی، علیرضا (۱۳۹۹) «نقوش سنگاب امامزاده شاه سید علی اصفهان با تأکید بر مفاهیم و ساختار در هنر ایرانی»، هنر و تمدن شرق، سال هفتم، شماره ۲۶، صص 67-80. https://doi.org/10.22034/jaco.2019.99681.
مخلصی، محمدعلی (۱۳۹۶) «پژوهشی در تاریخ و قدمت سنگاب تاریخی مسجد جامع عتیق شیراز»، فصلنامه علمی- فنی- هنری اثر، شماره ۷۸، صص 89-95. http://noo.rs/9GYed.
نقرهکار، عبدالحمید و ریحانهالسادات طباطبایی یگانه (۱۳۹۹) «ارزیابی ابعاد مفهومی، عملکردی و کالبدی معماری کلیساهای صلیبی از منظر اسلامی»، فصلنامه پژوهشهای معماری اسلامی، شماره ۲۹، صص 37-۵۹. http://noo.rs/QYoWo.
ولیبیگ، نیما و فرنوش ضیایی و نوشین نظریه (۱۳۹۶) «مطالعه مقایسهای شیوههای پرکاربرد انتقال آب در بناهای سنتی (مطالعه موردی: شهر اصفهان)»، فصلنامه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، سال هفتم، شماره ۲۷، صص 29-40. http://noo.rs/uzWkq.
هاشمی، سید رضا (۱۳۸۹) «سرنوشت شریعت در میان پیروان کلیسا»، نیستان ادیان و مذاهب، سال اول، شماره ۱، صص 101-۱۲۴. http://noo.rs/pLYzT.
هنرفر، لطفالله (۱۳۴۵) «سنگابهای تاریخی اصفهان از دوره صفویه»، هنر و مردم، شماره ۵۲، صص 16-۲۰. http://noo.rs/FcjkX.
Url1: https://www.patheos.com/blogs/davearmstrong/2021/09/the-tabernacle.
Url2: https://community.logos.com/discussion/126638.
Url3: https://www.jta.org/2022/01/26/global/in-spain-small-towns.
Url 4: https://www-cilentoediano-it.translate.goog.
Url5: https://www.irna.ir/news/85183875.
Url6: @alipishgahi.
Url7:https://www.google.com/search?source=lns.web.cntpubb&vsdim.
Url78:https://fa.wikipedia.org/wiki.